DApps Nedir? Merkeziyetsiz Uygulamalar Nasıl Çalışır?

Merkezi uygulamalar, internetin ortaya çıkmasıyla birlikte hayatımıza giren ve yazılımının tek bir elden yönetildiği, programlandığı uygulamalardır. Merkezi uygulamalarda kimlik doğrulaması, hizmeti sunan aracı şirketler tarafından yapılmaktadır. Günümüzün popüler sosyal medya platformları, bankalar ve devletlerin sunduğu uygulamalar kapalı kaynak kodlu, gizli uygulamalardır.

Merkezi uygulamalar, tek bir bilgisayarda ya da farklı konumlarda bulunan bilgisayarlarda dağıtık(distributed) olarak çalıştırılabilir. Ancak her iki durumda da tek bir hizmet sağlayıcıya bağlı kalınır.

DApps(Merkeziyetsiz Uygulamalar), geleneksel merkezi uygulamaların aksine tek bir kurum tarafından yönetilmeyen, açık kaynak kodlu ve eşler arası (P2P) ağlarda tutulan akıllı yazılımlardır. Blokzinciri teknolojisiyle hayatımıza giren Dapp yazılımları normal merkezi uygulama yazılımlarından birçok yönüyle farklıdır ve çeşitli avantaj ve dezavantajlara sahiptir.

• Dağıtık ve merkeziyetsizdir. Bu yüzden birden çok bilgisayarda çalışır ve çeşitli saldırılar karşısında sistemin devamlılığı sağlanır.
• Açık kaynak kodludur. Böylelikle ağa katılan yazılımcılar tarafından kodlanabilir ve güncellenebilir.
• Gerçek kimlik doğrulamasına ihtiyaç duyulmaz.
• Şeffaf ve bilgi güvenliğini ön planda tutar. Böylelikle işlemlerin durumu izlenebilr.
• Sansürleme yapacak bir güç bulundurmaz. Mesela DApp uygulamasıyla paylaşılan bir bilgi devlet, geliştiriciler, platformlar vb. 3.kişiler tarafından değiştirilemez.
• Merkeziyetsiz uygulamanın ön yüzünün (front end) geliştirilmesinde herhangi bir teknoloji kullanılabilir. Ancak arka yüz (back end) olarak P2P bir blockchain ağı yazılımı kullanmalıdır.

Merkeziyetsiz uygulamalar, akıllı kontratlarla programlanır. Bu yüzden iki tarafı aracıya ihtiyaç olmayacak şekilde bir araya getirir. Bu nedenle masraf ve zamandan tasarruf edilir. Açık kaynak kodlu olması sebebiyle ağda bulunan tüm geliştiriceler tarafından yazılıma katkı sağlanabilir ve sistem kendi kendini geliştirebilir.

DApps uygulamalar blockchain ağında çalıştırıldığı için merkeziyetsizdir ve dağıtık yapısı nedeniyle farklı konumlardaki bilgisayarlarda bulunabilmektedir. Böylelikle bir ya da birkaç bilgisayarın zarar görmesi sistemin işleyişine ve bilgilerin güvenliğine tehdit oluşturmaz. Ancak blokzincir ağında kullanıcı sayısının arttırılmasının bu noktada önemli olduğunu hatırlatmam gerek. Çünkü ağda bulunan kullanıcı sayısının artması blokzincirinin geniş bir alana yayılması ve %51 saldırısı ihtimalinin düşürülmesi demek.

Merkeziyetsiz (DApps) uygulamaların birçok avantajının olmasının yanı sıra yeni bir teknoloji olan Blokzincirinin ürünü olması sebebiyle deneyseldir ve edindiğimiz bilgiler yeterli değildir.

Merkeziyetsiz uygulamaların açık kaynak kodlu olmasının avantaj olduğunu belirtmiştik. Farklı bir açıdan baktığımızda durum biraz değişiyor. Örneğin kötü niyetli bir yazılımcının bir merkeziyetsiz uygulamanın(DApp) ağında bulunduğunu ve tüm yazılımı baştan sona inceleyebileceğini hayal edin. Bulmuş olduğu açıkları kullanarak ağdaki kullanıcılara maddi ve manevi açıdan zarar verebilir ve uygulamanın kullanıcılarla arasındaki güveni derinden sarsabilir.

DApps yazılımlarının yayına alındıktan sonra kodlarında düzenlenme yapılması bir hayli güçtür. Bu nedenle geliştiricilerin ilk versiyon için planlamalarını ve kodlamalarını dikkatli yapmaları, üzerinde uzun vadeli düşünüp kafa yormaları gerekir. Aksi taktirde uygulamada bulunan güvenlik açıklarına ve hatalara karşı çözüm üretilmesi yorucu olabilir.

Cryptokitties, sanal kedilerin ağdaki oyuncular tarafından beslenmesi, üretilmesi ve satılmasına imkan veren bir DApp'tir.

Zedrun, blokzinciri ağındaki ilk at yarışı oyunudur. Ağdaki oyuncuların ahır kurması, hayvan satın alması, beslemesi, çoğaltması ve yarıştırmasıyla oyun ilerler. Yarışlar sonucunda kazanılan ödüller oyunculara merkeziyetsiz ağlarda kripto olarak ödenir.

Aave, açık kaynak kodlu merkeziyetsiz finans(DeFi) protokolüdür. Ulusal kredi verme uygulaması olmayı amaçlar.

Zapper.fi, farklı merkeziyetsiz finans(DeFi) protokellerini birbirine bağlayan bir arayüz uygulamasıdır. Bağladığınız kripto cüzdanınızla çeşitli işlemler yapmanıza olanak sağlar. Bir bakıma bankacılık uygulamasına benzetebiliriz.

Rarible, kullanıcıların NFT(non fungible token) alıp-satmasını, oluşturmasını sağlayan bir arayüz uygulamasıdır.

WhiteboardCrypto, kripto finans dünyasının ilkelerini basitleştirilmiş, hikayeleştirilmiş şekilde açıklayan eğitim arayüzüdür.

Merkeziyetsiz uygulamaların sayısı ve kullanılabilirliği her geçen gün artmaktadır. DApps yeni bir teknolojinin ürünü olduğu için deneyseldir ve yer yer farklı problemlerle karşımıza çıkabilmektedir. (Cryptokitties uygulamasının Ethereum ağını yavaşlatması olayındaki gibi) Buna benzer sorunların ötesinde ağında bulunan kullanıcılara sağladığı güven ve özgürlüklerse merkeziyetsiz uygulamalara verilen önceliğin daha da artmasının pek uzak olmadığı gösteriyor. Bu deneysel süreçte kazanılan deneyimlerle merkeziyetsiz uygulamaların dezavantajları daha da azalacaktır.